Czy członkom Zarządów lub Rad Nadzorczych spółek kapitałowych będzie grozić odpowiedzialność karna za brak skutecznych systemów Compliance?

W wersji projektu ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary z dnia 5 grudnia 2018 r. pojawiła się propozycja wprowadzenia odpowiedzialności karnej członków Rad Nadzorczych, jeżeli w wyniku niedopełnienia obowiązków, choćby nieumyślnie stworzyli warunki do popełnienia przestępstwa z art. 296 kk § 1-4. 

W następnej wersji projektu ww. zapis zniknął równie nagle jak się pojawił. 

Pojawiły się głosy, że Radom Nadzorczym nic nie grozi. 

W niniejszym artykule postaram się w związku z powyższym odpowiedzieć na pytanie: Czy członkom Zarządów lub Rad Nadzorczych spółek kapitałowych będzie grozić odpowiedzialność karna za brak skutecznych systemów Compliance?

Zacznijmy od początku. Do czego zobowiązany jest, w skrócie, Zarząd, a do czego zobowiązana jest Rada Nadzorcza?

Zarząd zobowiązany jest do prowadzenia spraw Spółki i jej reprezentacji.

Rada Nadzorcza zobowiązana jest do stałego nadzoru nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności. Często też Rady Nadzorcze powołują, odwołują lub zawieszają członków Zarządu, udzielają tzw. zgód korporacyjnych itp.

Nowy projekt ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych nakłada na Spółki m.in. obowiązek posiadania skutecznych systemów Compliance. Projekt ten, przewiduje też m.in. sankcje do 60 mln zł.

Pojawia się więc pytanie:

"Czy za brak wdrożenia i utrzymywania skutecznego systemu Compliance członkom Zarządu lub Rady Nadzorczej będzie grozić odpowiedzialność karna?"

Art. 296 Kodeksu Karnego mówi, że popełnia czyn zabroniony osoba, która:

1. jest obowiązana na podstawie ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
2. przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku,
3. wyrządza jej znaczną szkodę majątkową lub sprowadza bezpośrednie niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody majątkowej,
4. za wyrządzenie znacznej szkody majątkowej odpowiada też osoba działająca nieumyślnie. Ale nie ma już w kodeksie karnym odpowiedzialności za nieumyślne sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej.

ad 1) Kluczowe znaczenie ma wykładnia "zajmowanie się sprawami majątkowymi" lub "zajmowanie się działalnością gospodarczą". Osoba "zajmująca się", wykonuje czynności władcze. Musi mieć samodzielność decyzyjną. Choć nie muszą to być decyzje jednoosobowe. Musi taka osoba posiadać uprawnienia decyzyjne w obrębie danej organizacji. Eliminuje to z kręgu osób, które mogą popełnić te przestępstwo np. pracowników, którym powierzono funkcję oficera Compliance, a którzy nie są równocześnie członkiem Zarządu. Wykonują bowiem oni tylko polecenia lub pełnią funkcję doradczą. Niewątpliwie "zajmowanie się" oznacza m.in. prowadzenie spraw Spółki - czyli przez osoby "zajmujące się" należy rozumieć członków Zarządów. W mojej ocenie wykonywanie czynności stałego nadzoru, powoływanie, odwoływanie lub zawieszanie członków Zarządu, udzielają tzw. zgód korporacyjnych itp. przez Rady Nadzorcze oznacza "zajmowanie się". Czyli przez osoby "zajmujące się" należy rozumieć również członków Rady Nadzorczej.

ad 2) Jeżeli członek Zarządu lub Rady Nadzorczej nadużywa uprawnienia lub nie dopełnia ciążących na nim obowiązków, to spełnia tą przesłankę. Przypominam, że Zarząd ma obowiązek wdrożyć i utrzymywać system Compliance, a Rada Nadzorcza sprawuje nad tym nadzór.

ad 3) Znaczna szkoda majątkowa - ponad 200 tysięcy złotych. Natomiast sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa oznacza, że w wyniku działania lub zaniechania zaistniało wysokie prawdopodobieństwo zaistnienia konkretnej szkody. Niewątpliwie, jeżeli w wyniku działań lub zaniechań członków Zarządu lub Rady Nadzorczej Spółka poniesie odpowiedzialność na podstawie nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych to szkoda może przekroczyć 200 tysięcy zło.

ad 4) Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Reasumując, jeżeli:

1. członkowie Zarządu i Rady Nadzorczej mimo ciążącego nad nimi obowiązku nie wdrożą i nie będą utrzymywać skutecznego systemy Compliance,
2. w wyniku powyższego Spółka poniesie znaczną szkodę wartości np. zapłaci karę 30 mln zł. na podstawie nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych,

to członkom Zarządu lub Rady Nadzorczej będzie grozić odpowiedzialność karna za brak skutecznego systemu Compliance.

Nadmienię tylko, że odpowiedzialność dyscyplinarna i cywilna członków Zarządów i Rad Nadzorczych to już osobna kwestia :-)

Na zakończenie, słyszałem już mity, że powołanie osoby odpowiedzialnej za system Compliance zwalnia Zarząd lub Radę Nadzorczą z odpowiedzialności. Nie zwalnia. Wdrożenie i utrzymanie systemy Compliance to obowiązek Zarządu. Nadzór nad tym to obowiązek Rady Nadzorczej. 

Powołanie odpowiedniej osoby odpowiedzialnej za system Compliance jest tylko JEDNYM z kilku elementów wykonywania tego obowiązku przez Zarząd i Radę Nadzorczą. Przy czym oficer Compliance, co do zasady, wykonuje tylko polecenia Zarządu lub Rady Nadzorczej i doradza.

Tak więc:

Członkom Zarządów lub Rad Nadzorczych spółek kapitałowych będzie grozić odpowiedzialność karna za brak skutecznych systemów Compliance

Kolejna wersja projektu nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

No i mamy kolejną wersję projektu nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. Zniknął artykuł, który do kodeksu karnego wprowadzał odpowiedzialność karną członków Rad Nadzorczych. Czy to dobra zmiana?

TU macie link do mojej publikacji na ten temat na LI i projektu ustawy w pdf.

TU macie link do posta o szkoleniu, które będę współprowadził m.in. na temat przedmiotowej ustawy w dniu 5 lutego br. Oczywiście serdecznie zapraszam :-)

Kim są zawodowi prawnicy: adwokaci, radcy prawni, sędziowie, prokuratorzy? Jaka jest ich droga do zawodu?

Kim są zawodowi prawnicy: adwokaci, radcy prawni, sędziowie, prokuratorzy?

ZAWODOWYMI PRAWNIKAMI - to są zawody zaufania publicznego.

Adwokat i radca prawny - ich praca polega na świadczeniu pomocy prawnej.

Sędziowie są przedstawicielami władzy sądowniczej, realizującej koncepcję państwa prawa i trójpodziału władzy. Stoją na straży prawa.

Prokuratorzy są funkcjonariuszami publicznymi wykonującymi zadania w zakresie ścigania przestępstw i stojącymi na straży praworządności.

Każdy z tych zawodów ma swoją Etykę itd.

Aby być zawodowym prawnikiem trzeba być magistrem prawa.

Opowiem wam kawał.

"Wiecie jacy ludzie idą na prawo?

Szaleńcy, samobójcy i ci co nie wiedzą co czynią.

A jacy ludzie kończą prawo?

Tylko szaleńcy".

To oczywiście kawał, ale faktem jest, że studia prawnicze są wyjątkowe ciężkie i wymagające. Chyba tylko studia medyczne potrafią dać tak w kość jak studia prawnicze.

Początek drogi każdego zawodowego prawnika to studia prawnicze. Pięć lub więcej lat ciężkiej nauki.

Kończy się studia. Ma się tytuł magistra prawa. Zna się sporo teorii za to mało praktyki (oczywiście są wyjątki ale chciałbym Ci pokazać pewien model).

W sumie to po studiach masz mocne fundamenty by wykonywać bardzo dużo zawodów i prac, od administracji zaczynając, no ale miało być o zawodowych prawnikach.

Następnie większość moich kolegów i koleżanek zdaje na aplikację. No dobra są drogi wejścia do zawodu bez robienia aplikacji ale to wyjątki nie reguła. Robisz więc tą aplikację parę lat. Jeszcze więcej nauki i egzaminów. Ale uczysz się też praktyki. Jak masz szczęście to może nawet ci płacą. kończysz i zdajesz EGZAMIN.

Egzamin radcowski był najtrudniejszym egzaminem jaki w życiu zdawałem. Trwa parę dni. Wymaga olbrzymiej wiedzy i sporo umiejętności. I nie każdy go zdaje. 

Jak skończyłeś aplikację, zdałeś egzaminy i chcesz nadal być prokuratorem lub sędzią to musisz się starać o powołanie. Sędzią ani prokuratorem nie jestem. Wiem tylko, że powinni być niezależni, niezawiśli i kierować się tylko prawem (dlatego tak mnie wkurza, że Pan Z. zlikwidował niezależność Prokuratury, a teraz likwiduje niezależność sędziów).

Załóżmy, że po 8 latach ciężkiej nauki i wyrzeczeń zdałeś egzamin i zostałeś radcą prawnym/adwokatem. Jeżeli masz umowę o pracę (jako radca) lub umowę na stałą obsługę to masz stały dochód. Jeśli nie to zakładasz kancelarię. Na prawie się znasz i to dobrze. Na innych rzeczach np. biznesie nie. No ale uczyć to ty się umiesz :-). No i prowadzisz kancelarię - biznes. Koszty masz, z przychodami zwykle na początku krucho. Jeżeli ciężko pracujesz lub masz trochę szczęścia po pewnym czasie zarobisz na chleb.

Co utrudnia prowadzenie kancelarii (poza ZUS, podatkami itp. kosztami)?

1) niska kultura prawna społeczeństwa.  Jako społeczeństwo nie znamy się na prawie i go nie rozumiemy. Za to ludzie lubią się mądrzyć. Pociesza mnie tylko, to że lekarze mają podobnie :-) Ich też się często nie słuchają. Szkoda tylko, że potem ludzie z tego powodu cierpią.

2) Ludzie i firmy często nie korzystają z profesjonalnej pomocy prawnej. W wyniku czego często łatwa sprawa zamienia się w beznadziejną.

3) Ludzie i firmy nie rozumieją, że pomoc zawodowego prawnika to często inwestycja w bezpieczeństwo a nie koszt. Ile razy moi koledzy i koleżanki próbują namówić na stałą obsługę prawną, za relatywnie niskie stawki. Zwykle odpowiedź brzmi - "Nie dziękuję, zbędny koszt". A potem jak coś się stanie i sytuacja jest kryzysowa to płacą o wiele więcej. No ale zapobiegać zawsze jest taniej i łatwiej.

4) Adwokat/radca prawny nic nie załatwia. My świadczymy pomoc prawną, polegającą w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy.

5) Kocham pytania dlaczego tak drogo? Czasami odpowiadam opowiadając kawał: "Facetowi popsuł się super drogi samochód - nie chciał zapalić. Żaden mechanik nie potrafił go naprawić. W końcu wezwali kowala - złotą rączkę. Kowal popatrzył. Stuknął raz młotkiem i samochód zapalił. Kowal wystawił fakturę na 1001 zł. Właściciel auta myśli "1001 zł za stuknięciem młotkiem" i poprosił o rachunek szczegółowy. Kowal napisał: "1 zł za stuknięcie młotkiem, 1000 zł, że wiedziałem gdzie".

Ludzie/Przedsiębiorcy nie rozumieją, że zawodowy prawnik uczy się ciężko wiele lat. W sumie to się uczy całe życie żeby być na bieżąco. Prowadzenie kancelarii też kosztuje i to nie mało.

Na końcu odpowiedz sobie sam co się bardziej opłaca - zapłacić prawnikowi kilkaset złotych by poprawił umowę czy ryzykować zapłatę np. kilkudziesięciu milionów kary umownej. Oczywiście kazusy (przykłady) mogę mnożyć. Tylko po co. 

 

6) nic mnie tak nie irytuje jak ktoś nie płaci faktury. Pomocy udzieliłem. Ktoś odzyskał lub zaoszczędził np. kilkadziesiąt tysięcy, a potem nie płaci należnego mi wynagrodzenia. A wiem, że ma więcej niż np. te parę tysięcy. Dlatego wybaczcie gdy upieram się przy płatnościach z góry. Prawnik to nie jest kasa pożyczkowa.

Myślę, że to pierwszy artykuł z cyklu.W następnych napiszę może co irytuje u prawników lub co prawnik powinien znać poza prawem :-) Może też napiszę swą specyficzną ścieżkę kariery i dlaczego nie jestem typowym zawodowym prawnikiem :-)

Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i Szczęśliwego Nowego Roku

Drodzy Czytelnicy, obecni i przyszli :-)

Drodzy Klienci mojej Kancelarii Radcy Prawnego :-)

Mam nadzieję, że wszyscy będziemy mieli zdrowe, spokojne, rodzinne i wesołe Święta Bożego Narodzenia :-)

Niech nadchodzący rok przyniesie Państwu mnóstwo sukcesów na drodze ku spełnieniu marzeń :-)

oraz mnóstwo uśmiechu :-)

Obyśmy byli Compliance :-)

Oby w przyszłym roku skończyła się "dobra zmiana" i można było odbudować Demokrację i pozycję Polski w UE.

Kolejna wersja nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

W dniu 13 grudnia 2018 r. opublikowano kolejną wersję projektu nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych. 
Tu macie link do projektu. 
Dwie najważniejsze zmiany: 
1) wydłużenie vacatio legis z 3 do 6 miesięcy - to nadal bardzo mało czasu na wdrożenie Systemu Zarządzania Zgodnością (Compliance), 
2) dodanie do art. 296 kk nowego § 4 b - rośnie ryzyko odpowiedzialności karnej członków Rad Nadzorczych, szczegóły wkrótce.

Standardy rekomendowane dla systemu zarządzania zgodnością w zakresie przeciwdziałania korupcji oraz systemu ochrony sygnalistów w spółkach notowanych na rynkach organizowanych przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. - rekomendacja czy obowiązek dla Spółek w 2019 roku?

Jeżeli czytasz mojego bloga lub śledzisz profil na Linkedin to wiesz, że w najbliższym czasie Compliance (czyli zarządzanie zgodnością) z zagranicznej nowinki i praktyki Banków oraz zagranicznych Korporacji stanie się obowiązkiem średnich i dużych przedsiębiorców w Polsce.

Dlaczego?

Choćby z racji nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary (pisałem o tym TU).

O potrzebie wdrażania systemów zarządzania zgodnością piszę od dawna, choćby na Inforze (Link) i wielokrotnie na blogu (np TU). Mam nadzieję, że nie muszę Cię przekonywać, że jeżeli posiadasz, nadzorujesz lub zarządzasz średnim lub dużym przedsiębiorstwem to System Compliance powinieneś mieć wdrożony lub już go wdrażać (primo by podnieść Kulturę Spółki na wyższy lepszy poziom, secundo by uniknąć strat wizerunkowych oraz zminimalizować ryzyko wielomilionowych kar i innych sankcji).

Dziś jednak chciałbym napisać coś o wzorcach. A dokładniej o Standardach rekomendowanych dla systemu zarządzania zgodnością w zakresie przeciwdziałania korupcji oraz systemów ochrony sygnalistów w spółkach notowanych na rynkach organizowanych przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie (tu masz LINK do treści ww. standardów).

Przedmiotowe Standardy m.in.:

1. rekomendują by Spółki miały system zarządzania zgodnością. System ten powinien mieć na celu identyfikację oraz zarządzanie ryzykiem niezgodności z przepisami, regulacjami wewnętrznymi Spółek oraz powszechnie obowiązującymi zwyczajami i regułami etycznymi,
2. rekomendują by Spółki miały wdrożony odpowiednie mechanizmy i procedury Compliance: np. kodeks antykorupcyjny (dają też zalecenia co do wdrożenia) itd.,
3. dają wytyczne co do wyboru, umocowania itd. osoby zajmującej stanowisko Compliance Officera (tj. osoby odpowiedzialnej za zarządzanie ryzykiem braku zgodności lub ryzykiem korupcji). Co ciekawe rekomenduje się by była ona w randze członka Zarządu lub podlegała bezpośrednio pod Radę Nadzorczą i Zarząd, będąc jednocześnie niezależną i posiadając odpowiednie zasoby,
4. zawierają rekomendacje w przedmiocie systemów zgłaszania informacji o nieprawidłowościach i ochrony sygnalistów,
5. zawierają rekomendacje w zakresie postępowania ze zgłoszeniami o nieprawidłowościach.

W tym momencie chciałbym zwrócić uwagę na dwie rzeczy.

Po pierwsze, rekomendacje zaczęły być pisane w momencie gdy trwały prace (obecnie zawieszone) nad ustawą o jawności życia publicznego (pisałem o niej TU). Dlatego W rekomendacjach jest dużo o antykorupcji. Natomiast należy pamiętać, że systemy antykorupcyjne (które mogą być wdrażane w ramach lub obok systemów Compliance) stanowią cześć systemów zarządzania zgodnością. W mojej ocenie Rekomendacje GPW stanowią wartościową ściągę nie tylko we wdrażaniu systemów antykorupcyjnych ale również systemów Compliance.

Po drugie, wielu z Państwa może powiedzieć: "Przecież moja Spółka nie jest notowana na GPW, co mi po tych standardach?". 

Powiem, tak. Systemy Compliance będą oceniane m.in. według pewnych wzorców/standardów.

Jakich wzorców? 

Norm ISO, standardów GPW.

Jak mawia młodzież: kumasz?

Wdrożenie w 2019 r. ww. standardów to będzie obowiązek czy to jest tylko rekomendacja????

De iure (według prawa) to tylko rekomendacje.

De facto (w rzeczywistości) to będzie obowiązek.  

Jeżeli już wiesz, że musisz wdrożyć system Compliance, to rekomendacje ci podpowiedzą ciut JAK.

A eksperci ds. Compliance pomogą ci: 

1. STWORZYĆ SYSTEM COMPLIANCE, 
2. WDROŻYĆ GO,
3. UTRZYMAĆ
4. DOKONAĆ JEGO OCENY
5. ULEPSZYĆ

Do usłyszenia i niech Compliance będzie z Tobą

Projekt ustawy o zmianie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym został parę dni temu przesłany do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego

Projekt ustawy o zmianie ustawy o publicznym transporcie zbiorowym trafił do Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
TU masz link do projektu ustawy, uzasadnienia, oceny skutków itp.
TU masz link do pisma.


Życzę miłej lektury!

Ps Przy okazji prace nad nową ustawą o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych cały czas trwają.